Vô kinh và 6 phương pháp điều trị

Tổng quan

Vô kinh là tình trạng không có kinh nguyệt. Trong nhiều trường hợp, vô kinh là triệu chứng của một bệnh lý có thể điều trị được. Do đó, điều quan trọng là bạn cần đi khám bệnh để cùng bác sĩ kịp thời tìm ra các giải pháp.

Vô kinh nếu không được điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe thể chất, tinh thần và sức khỏe sinh sản. Hãy cùng Tâm Việt Trà tìm hiểu về những ảnh hưởng cũng như những phương pháp điều trị vô kinh nhé

Xem thêm: Vô kinh và 3 nguyên nhân chính

Ảnh hưởng của vô kinh đến sức khỏe

Vô kinh, dù nguyên phát hay thứ phát, không chỉ là một dấu hiệu bất thường về chu kỳ kinh nguyệt mà còn phản ánh các vấn đề tiềm ẩn liên quan đến sức khỏe tổng thể của phụ nữ. Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng, ảnh hưởng không chỉ đến sức khỏe sinh sản mà còn tác động đến xương, tâm lý, nội tiết, và tim mạch. Dưới đây là phân tích chi tiết về các ảnh hưởng chính của vô kinh đến sức khỏe:

1. Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản

• Khả năng sinh sản bị suy giảm: Kinh nguyệt thường là dấu hiệu của sự rụng trứng đều đặn. Khi mất kinh, quá trình rụng trứng có thể bị ngừng lại, dẫn đến việc không có khả năng thụ thai. Trong trường hợp vô kinh nguyên phát, nếu buồng trứng hoặc cơ quan sinh sản không phát triển bình thường, phụ nữ có thể đối diện với vô sinh. Trong vô kinh thứ phát, các nguyên nhân như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc rối loạn tuyến giáp có thể làm gián đoạn sự rụng trứng, làm giảm khả năng mang thai tự nhiên.
• Sẩy thai và các biến chứng thai kỳ: Với những người có thể mang thai sau khi điều trị vô kinh, họ có nguy cơ gặp phải các biến chứng như sẩy thai, tiền sản giật, hoặc sinh non, do nền tảng nội tiết không ổn định.

2. Loãng xương và suy giảm mật độ xương

Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của vô kinh kéo dài là sự suy giảm mật độ xương, dẫn đến nguy cơ loãng xương và gãy xương. Điều này chủ yếu liên quan đến sự thiếu hụt hormone estrogen, một hormone có vai trò bảo vệ sức khỏe xương.

• Estrogen và xương: Estrogen giúp duy trì mật độ xương bằng cách làm giảm tốc độ phân hủy xương và tăng cường quá trình tạo xương mới. Khi mức estrogen giảm do vô kinh, quá trình phân hủy xương diễn ra nhanh hơn, khiến xương trở nên yếu hơn và dễ gãy.
• Tình trạng loãng xương sớm: Đối với những phụ nữ bị vô kinh nguyên phát hoặc thứ phát trong một thời gian dài, đặc biệt ở những người trẻ tuổi, loãng xương có thể xảy ra sớm hơn nhiều so với những phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Điều này làm tăng nguy cơ bị gãy xương ở độ tuổi còn rất trẻ.

3. Ảnh hưởng đến hệ tim mạch

Sự mất cân bằng hormone estrogen không chỉ ảnh hưởng đến xương mà còn có tác động tiêu cực lên sức khỏe tim mạch:

• Estrogen và tim mạch: Estrogen có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ tim mạch, giúp duy trì nồng độ cholesterol tốt (HDL) và giảm cholesterol xấu (LDL), đồng thời bảo vệ thành mạch máu khỏi tổn thương. Khi estrogen bị giảm, nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như cao huyết áp, xơ vữa động mạch và các vấn đề liên quan đến tim mạch khác sẽ tăng cao.
• Nguy cơ cao hơn ở phụ nữ vô kinh sớm: Những phụ nữ trải qua vô kinh, đặc biệt là vô kinh nguyên phát hoặc vô kinh do tiền mãn kinh sớm, có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn so với phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt bình thường.

4. Rối loạn chuyển hóa

• Tăng cân và béo phì: Vô kinh, đặc biệt là do PCOS, thường đi kèm với rối loạn chuyển hóa và tăng cân, do sự mất cân bằng hormone insulin và sự kháng insulin. Phụ nữ bị vô kinh do PCOS thường có xu hướng tích tụ mỡ ở vùng bụng, gây ra béo phì kiểu nam giới (apple-shaped obesity), làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến chuyển hóa như tiểu đường type 2.
• Rối loạn lipid máu: Sự mất cân bằng hormone sinh dục và insulin cũng có thể dẫn đến rối loạn lipid máu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.

5. Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

Vô kinh không chỉ tác động đến cơ thể mà còn ảnh hưởng lớn đến tâm lý phụ nữ:

• Căng thẳng và lo lắng về khả năng sinh sản: Vô kinh, đặc biệt là vô kinh thứ phát ở những phụ nữ đang mong muốn có con, có thể gây ra căng thẳng, lo lắng về khả năng sinh sản. Tình trạng không thể thụ thai có thể làm tăng áp lực tâm lý, gây ra stress, lo âu và thậm chí là trầm cảm.
• Tự ti về ngoại hình: Nhiều phụ nữ bị vô kinh do PCOS hoặc các rối loạn hormone khác có thể gặp các vấn đề liên quan đến ngoại hình như mụn, rụng tóc, mọc lông bất thường. Những thay đổi này thường gây cảm giác tự ti và ảnh hưởng đến sự tự tin trong giao tiếp xã hội.
• Tâm lý thay đổi do rối loạn hormone: Mất cân bằng hormone sinh dục, đặc biệt là estrogen, có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, làm gia tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm lý như trầm cảm, mất ngủ, khó tập trung và thay đổi cảm xúc bất thường.

6. Rối loạn nội tiết

Vô kinh thường phản ánh sự mất cân bằng trong hệ thống nội tiết, và điều này có thể dẫn đến nhiều rối loạn khác nhau:

• Rối loạn tuyến giáp: Sự liên kết giữa vô kinh và tuyến giáp là rất chặt chẽ, đặc biệt là trong các trường hợp cường giáp hoặc suy giáp. Các triệu chứng của rối loạn tuyến giáp như mệt mỏi, tăng cân, khô da và tóc rụng có thể cùng xuất hiện với vô kinh.
• Tăng prolactin: Hormone prolactin có liên quan đến việc ngăn chặn kinh nguyệt trong thời kỳ cho con bú, nhưng khi mức prolactin tăng cao bất thường do một số rối loạn tuyến yên, nó cũng có thể gây vô kinh và rối loạn nội tiết nghiêm trọng khác.

7. Ảnh hưởng đến da và tóc

• Mụn và da nhờn: Rối loạn hormone sinh dục, đặc biệt là testosterone tăng cao (như trong PCOS), có thể làm tăng sự sản xuất dầu trên da, gây ra mụn và da nhờn. Điều này thường xảy ra ở những phụ nữ bị vô kinh do mất cân bằng hormone androgen.
• Rụng tóc và mọc lông bất thường: Testosterone cao cũng có thể dẫn đến tình trạng rụng tóc kiểu nam giới và mọc lông nhiều ở những vùng cơ thể như mặt, ngực, và lưng. Những triệu chứng này có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và tạo ra cảm giác tự ti.

8. Nguy cơ ung thư nội mạc tử cung

Vô kinh do mất cân bằng hormone, đặc biệt là khi estrogen không được cân bằng bởi progesterone, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư nội mạc tử cung.

• Sự thiếu hụt progesterone: Khi kinh nguyệt không đều hoặc không xảy ra, nội mạc tử cung có thể dày lên mà không bị bong ra như trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Sự phát triển quá mức của nội mạc tử cung có thể dẫn đến nguy cơ ung thư.
• PCOS và ung thư: Phụ nữ bị PCOS có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư nội mạc tử cung do sự sản xuất estrogen không được điều tiết.

Vô kinh có ảnh hưởng sâu rộng và đa chiều đến sức khỏe phụ nữ, từ việc suy giảm khả năng sinh sản đến các rối loạn về xương, tim mạch, tâm lý và nội tiết. Việc điều trị vô kinh không chỉ nhằm khôi phục chu kỳ kinh nguyệt mà còn là bảo vệ sức khỏe toàn diện của phụ nữ, đặc biệt là giảm thiểu nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch, và các rối loạn chuyển hóa.

Điều trị vô kinh

Điều trị vô kinh phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này, với mục tiêu chính là khôi phục chu kỳ kinh nguyệt và xử lý các vấn đề sức khỏe liên quan. Vô kinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như mất cân bằng hormone, rối loạn chuyển hóa, bệnh lý sinh sản hoặc yếu tố lối sống. Dưới đây là phân tích chi tiết các phương pháp điều trị vô kinh dựa trên nguyên nhân và các phương pháp điều trị phổ biến nhất:

1. Điều trị vô kinh nguyên phát

Vô kinh nguyên phát là tình trạng mà nữ giới không có kinh nguyệt dù đã qua tuổi dậy thì (khoảng 15-16 tuổi) và có thể do các vấn đề bẩm sinh hoặc nội tiết tố.

a. Liệu pháp hormone thay thế (HRT)

• Hỗ trợ dậy thì chậm: Trong các trường hợp mà vô kinh nguyên phát do thiếu hụt hormone sinh dục (như hội chứng Turner hoặc Kallmann), liệu pháp hormone thay thế (HRT) có thể được sử dụng để kích thích sự phát triển của cơ quan sinh dục và bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt.
• Estrogen và progesterone có thể được sử dụng theo chu kỳ để giúp cơ thể phát triển bình thường và kích hoạt chu kỳ kinh nguyệt.
• HRT cũng giúp ngăn ngừa các biến chứng dài hạn như loãng xương và suy giảm mật độ xương do thiếu estrogen.

b. Phẫu thuật

• Trong trường hợp vô kinh nguyên phát do bất thường bẩm sinh như màng trinh không thủng hoặc không có tử cung, có thể cần phẫu thuật để khắc phục tình trạng này.
• Màng trinh không thủng có thể được phẫu thuật cắt mở để giải phóng máu kinh nguyệt bị tắc.
• Nếu không có tử cung hoặc buồng trứng, điều trị sẽ tập trung vào quản lý các triệu chứng liên quan và khả năng sinh sản có thể bị ảnh hưởng lâu dài.

2. Điều trị vô kinh thứ phát

Vô kinh thứ phát xảy ra khi phụ nữ đã có chu kỳ kinh nguyệt nhưng sau đó mất kinh trong một thời gian dài. Điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể.

a. Điều trị mất cân bằng hormone

Các rối loạn nội tiết như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), rối loạn tuyến giáp, hoặc tăng prolactin có thể gây vô kinh. Điều trị tập trung vào điều chỉnh hormone và khôi phục cân bằng nội tiết.

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS):
• Liệu pháp hormone: Các loại thuốc tránh thai kết hợp (có estrogen và progestin) thường được sử dụng để điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung. Các hormone này cũng giúp kiểm soát các triệu chứng khác như mụn trứng cá và mọc lông bất thường.
• Thuốc điều chỉnh insulin: Đối với những người bị PCOS kèm theo kháng insulin, thuốc như Metformin có thể được sử dụng để cải thiện sự nhạy cảm với insulin và có thể giúp khôi phục chu kỳ kinh nguyệt.
• Thuốc gây rụng trứng: Nếu phụ nữ muốn có con, các thuốc kích thích rụng trứng như Clomiphene Citrate hoặc Letrozole có thể được kê đơn.
• Rối loạn tuyến giáp:
• Điều trị suy giáp: Phụ nữ bị suy giáp (hormone tuyến giáp thấp) có thể điều trị bằng Levothyroxine – một dạng tổng hợp của hormone tuyến giáp, để khôi phục sự cân bằng hormone và chu kỳ kinh nguyệt.
• Điều trị cường giáp: Trong trường hợp cường giáp (hormone tuyến giáp quá cao), các loại thuốc như Methimazole hoặc Propylthiouracil có thể được sử dụng để làm giảm sự sản xuất hormone tuyến giáp.
• Tăng prolactin:
• Thuốc ức chế prolactin: Nếu mức prolactin quá cao (hyperprolactinemia) do một khối u tuyến yên, các thuốc như Bromocriptine hoặc Cabergoline có thể được sử dụng để giảm mức prolactin và khôi phục kinh nguyệt.

b. Điều trị vô kinh do căng thẳng và lối sống

Vô kinh do căng thẳng, tập luyện quá mức hoặc rối loạn ăn uống cần điều chỉnh lối sống và có thể bao gồm cả liệu pháp tâm lý:

• Tập luyện thể thao quá mức:
• Giảm mức độ tập luyện: Phụ nữ tập luyện quá sức cần giảm bớt cường độ tập và tăng lượng calo tiêu thụ để khôi phục cân bằng năng lượng trong cơ thể.
• Thực phẩm bổ sung: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến nghị bổ sung vitamin và khoáng chất (như canxi và vitamin D) để ngăn ngừa loãng xương nếu kinh nguyệt không trở lại nhanh chóng.
• Rối loạn ăn uống:
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Phụ nữ bị vô kinh do thiếu cân hoặc rối loạn ăn uống như chán ăn tâm thần cần tăng cường dinh dưỡng để đạt được trọng lượng khỏe mạnh và khôi phục chu kỳ kinh nguyệt.
• Liệu pháp tâm lý: Trong các trường hợp liên quan đến rối loạn tâm lý, liệu pháp tâm lý như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) có thể giúp giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vô kinh và cải thiện tình trạng sức khỏe tâm lý.

c. Điều trị vô kinh do các bệnh lý khác

• Hội chứng Asherman: Đây là tình trạng dính nội mạc tử cung gây vô kinh, thường do phẫu thuật nạo phá thai hoặc biến chứng sau sinh. Điều trị thường bao gồm phẫu thuật nội soi để loại bỏ các mô dính, khôi phục khoang tử cung và sau đó sử dụng liệu pháp hormone để tái tạo lại nội mạc tử cung.
• Suy buồng trứng sớm (POI): Nếu buồng trứng ngừng hoạt động sớm trước 40 tuổi, phụ nữ có thể cần sử dụng liệu pháp hormone thay thế để bổ sung estrogen và progesterone, giúp ngăn ngừa loãng xương và cải thiện chất lượng cuộc sống.

3. Điều trị vô kinh liên quan đến các rối loạn sinh sản

Vô kinh liên quan đến các bất thường sinh sản thường cần điều trị chuyên biệt:

• Liệu pháp hỗ trợ sinh sản: Nếu vô kinh gây ra vô sinh hoặc khó thụ thai, các phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc công nghệ sinh sản hỗ trợ khác (ART) có thể được cân nhắc để giúp phụ nữ có con.

4. Điều trị vô kinh do các yếu tố tuổi tác (tiền mãn kinh và mãn kinh sớm)

• Liệu pháp hormone thay thế (HRT): Phụ nữ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh sớm bị vô kinh do suy giảm hormone có thể sử dụng HRT để bổ sung estrogen và progesterone, giảm các triệu chứng như nóng bừng, khô âm đạo, và giảm nguy cơ loãng xương.
• Thực phẩm bổ sung và chế độ dinh dưỡng: Bổ sung canxi và vitamin D có thể giúp cải thiện sức khỏe xương và giảm nguy cơ loãng xương ở phụ nữ mãn kinh sớm.

5. Can thiệp phẫu thuật

Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi vô kinh do các nguyên nhân cơ học hoặc cấu trúc, phẫu thuật có thể được yêu cầu:

• Phẫu thuật nội soi để khắc phục các bất thường trong cơ quan sinh sản (như dính tử cung trong hội chứng Asherman hoặc màng trinh không thủng).
• Loại bỏ khối u (nếu có) ở tuyến yên hoặc buồng trứng để khôi phục sự cân bằng hormone và chức năng sinh sản.

6. Quản lý các biến chứng dài hạn

Phụ nữ bị vô kinh kéo dài có thể đối mặt với nguy cơ cao hơn về loãng xương, bệnh tim mạch, và các vấn đề sinh sản. Điều này đòi hỏi một chiến lược điều trị dài hạn:

• Liệu pháp bổ sung estrogen để bảo vệ xương và sức khỏe tim mạch.
• Tư vấn và hỗ trợ sinh sản cho những phụ nữ muốn có con nhưng gặp vấn đề với khả năng sinh sản do vô kinh.

Điều trị vô kinh cần được cá nhân hóa dựa trên nguyên nhân gốc rễ. Các phương pháp điều trị từ liệu pháp hormone, điều chỉnh lối sống, đến phẫu thuật đều có thể được sử dụng để khôi phục chu kỳ kinh nguyệt, điều chỉnh mất cân bằng